Prawo a ochrona klimatu, czyli o międzynarodowych porozumieniach klimatycznych

Czy wzrost średniej globalnej temperatury o parę stopni to naprawdę tak dużo? Przecież większość ludzi woli, jak jest cieplej! Jak taka „drobna” zmiana może wpłynąć na globalne zjawiska pogodowe?

Globalne ocieplenie jest faktem, nauka jednoznacznie wskazuje winowajcę tego zamieszania – to antropogeniczne emisje gazów cieplarnianych do atmosfery są odpowiedzialne za wzrost globalnej temperatury. Żadne inne zjawiska i zmiany na Ziemi nie miały takiego wpływu na klimat, jak działalność ludzi. Skutki tych zmian przedstawia poniższa grafika.

Jak pokazały dwie pierwsze części 6. raportu IPCC, kryzys klimatyczny niesie za sobą poważne zagrożenia dla ludzi i ekosystemów – nie wszystko jest jednak stracone. Trzecia część 6. raportu Międzynarodowego Zespołu ds. Zmian Klimatu daje gotowe rozwiązania i wytyczne, jaką drogą pójść, by zatrzymać kryzys. Jest jeden haczyk – trzeba działać już teraz!

Działania państw na rzecz ochrony klimatu są regulowane umowami międzynarodowymi, a strony podejmują zobowiązania adekwatne do swojej sytuacji i możliwości. Na przestrzeni lat takich porozumień zawarto już kilka. Poniżej opisujemy najważniejsze z nich.

Protokół z KIOTO

Międzynarodowe porozumienie, dotyczące przeciwdziałania globalnemu ociepleniu, stanowiące uzupełnienie i wykonanie Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. Głównym założeniem Protokołu była redukcja gazów cieplarnianych w latach 2008-2012 o co najmniej 5% w stosunku do poziomu z roku 1990, przy czym to państwa-sygnatariusze same określały poziomy redukcji swoich emisji. Protokół został przyjęty podczas Szczytu klimatycznego COP3 w 1997 roku, jednak wszedł w życie dopiero 16 lutego 2005 roku.

Protokół z Kioto wchodził w życie w przypadku spełnienia dwóch warunków (tzw. zasada „2 razy 55”): ratyfikacja przez minimum 55 krajów, wytwarzających łącznie minimum 55% światowej emisji dwutlenku węgla. Obecnie stronami Protokołu są 192 państwa, przy czym warto zaznaczyć, że Stany Zjednoczone Ameryki nie ratyfikowały dokumentu.

To pierwsze w powszechnej historii prawnie wiążące globalne porozumienie w sprawie klimatu. Co ważne, Protokół z Kioto wprowadził pojęcie certyfikatów emisji gazów cieplarnianych i handlu nimi, w tym możliwość wywiązania się ze swoich emisji poprzez zakup certyfikatów od innych państw, dzięki czemu suma emisji się nie zwiększy. Na kanwie Protokołu został opracowany europejski system handlu emisjami ETS.

Porozumienie PARYSKIE

Porozumienie Paryskie określa globalne ramy ograniczenia wzrostu średniej globalnej temperatury do poziomu poniżej 2°C, i kontynuowanie wysiłków na rzecz ograniczenia wzrostu temperatury do 1,5°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej.

W ramach realizacji wytycznych ww. Porozumienia strony zostały zobowiązane m.in. do przedstawiania co 5 lat krajowych planów na rzecz ochrony klimatu, (obejmujących swoje zobowiązania w zakresie ograniczenia emisji oraz adaptacji do zmian klimatu), a także cyklicznych spotkań w celu postępów w realizacji wytycznych dokumentu. Każdy kolejny przedkładany dokument powinien przedstawiać coraz to większe zobowiązania na rzecz ochrony klimatu.

Porozumienie zostało przyjęte na konferencji klimatycznej w Paryżu w grudniu 2015. Unia Europejska formalnie ratyfikowała porozumienie 5 października 2016, a jego wejście w życie nastąpiło w dniu 4 listopada 2016.

Wśród stron porozumienia znajdziemy ponad 190 państw, w tym Polskę. Aby porozumienie weszło w życie, co najmniej 55 państw reprezentujących co najmniej 55% światowych emisji musiało złożyć swoje dokumenty ratyfikacyjne – udało się tego dokonać na 30 dni przed datą wejścia porozumienia w życie.

Europejski ZIELONY ŁAD

Pakiet inicjatyw ustawodawczych, który ma na celu dostosować unijną politykę klimatyczną, energetyczną, transportową i podatkową na potrzeby realizacji celu, jakim jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych netto do 2030 r. o co najmniej 55 proc. w porównaniu z poziomem z 1990. Wszystkie 27 państw członkowskich UE zobowiązało się do przekształcenia UE w pierwszy kontynent neutralny dla klimatu do 2050 roku. Zielony Ład został przyjęty 11 grudnia 2019, a od 29 lipca 2021 r. jego część pod nazwą „Europejskie prawo o klimacie”, jest częścią porządku prawnego UE.

Zielony Ład opiera się na 7 strategicznych punktach: dostarczanie czystej i bezpiecznej energii, wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym, budynki o niższym zapotrzebowaniu na energię, przyspieszenie przejścia na zrównoważoną i inteligentną mobilność, ochrona i odbudowa ekosystemów oraz bioróżnorodności, przystosowanie się do zmiany klimatu, ochrona zdrowia. Jedną z najważniejszych zmian wynikających z Zielonego Ładu jest cykliczna redukcja emisji gazów cieplarnianych przez zmniejszanie ilości certyfikatów ETS oraz objęcie certyfikacją CO2 nowych sektorów emitujących gazy cieplarniane: transportu drogowego, lotniczego i morskiego.