Co się dzieje z naszymi śmieciami?

Większość z nas nie zastanawia się zbytnio nad tym, co dzieje się z odpadami które produkujemy po tym kiedy już znikną w odmętach śmieciarek. A jest ich całkiem sporo – na statystycznego Polaka w ciągu roku przypada niemal 5 ton śmieci. W zależności od tego gdzie mieszkamy, los naszych odpadów jest nieco inny. Jednak prześledzenie potencjalnej drogi śmieci po tym jak przestają już być naszym problemem pozwala zrozumieć dlaczego ich segregowanie jest ważne i się opłaca. 

Obowiązkiem gospodarowania odpadami i utrzymania czystości obarczone są gminy, które zazwyczaj zawierają umowy z firmami odbierającymi od nas śmieci. W dużych miastach, na przykład w Krakowie czy Warszawie, kilka firm odpowiada za ich zbiórkę w różnych częściach miasta. Obecne zasady segregacji śmieci wynikają z dyrektyw unijnych wprowadzonych w 2018 roku. Dlaczego tyle uwagi poświęca się segregowaniu i jaki potencjał mają nasze śmieci?

Odpady zmieszane

W tej frakcji niestety często można znaleźć śmieci, które powinny były zostać wrzucone do innego kosza. Dlatego jednym ze sposobów ich zagospodarowania jest przetwarzanie mechaniczno-biologiczne. Odebrane z naszych koszy odpady wędrują do odpowiednich instalacji, gdzie poddawane są szeregowi procesów mechanicznych, takich jak rozdrabnianie, przesiewanie i kompostowanie. Dzięki temu można wyodrębnić składniki nadające się do recyklingu oraz takie, które mogą zostać poddane biodegradacji, co ogranicza ilość składowanych śmieci. Ponadto, zyskujemy dzięki temu zasoby do ponownego wykorzystania,  materiał do produkcji biogazu, czy naturalnych nawozów. Pozostałości, których nie da się w żaden sposób wykorzystać ponownie trafiają na wysypiska   

Objętość składowanych śmieci może również zmniejszyć (o nawet od 80 do 90%) obróbka termiczna – odpady trafiają do spalarni, dzięki czemu pozyskiwana jest energia, którą można wykorzystać chociażby do ogrzewania domów.

Jeśli odpady zmieszane i tak są segregowane, po co robić to ze śmieciami w domu? Rozdzielanie odpadów “u źródła” jest niezwykle ważne, ponieważ ułatwia znacząco proces recyklingu. Dzięki temu pochłania on mniej energii i produkuje mniejszy ślad węglowy.

Co zatem dzieje się z sortowanymi odpadami?

Odpady BIO 

Resztki jedzenia i inne odpady z brązowego worka wędrują do kompostowni, gdzie rozkładają się pod wpływem bakterii. Ten proces również zmniejsza ilość śmieci lądujących na wysypiskach (od około 50 do 60%). Pozwala też uzyskać produkty takie jak biogaz czy naturalny nawóz – wykorzystywana jest energia i wartości odżywcze zamknięte w materiałach organicznych. 

Szkło 

Ten materiał może być odzyskiwany w całości nieskończoną ilość razy. Szkło jest segregowane ze względu na kolor, oczyszczane i kruszone na stłuczkę. Ta z kolei może być przyjmowana przez huty, które wykorzystają ją ponownie – powstać mogą nowe opakowania ale także włókna szklane czy materiały ścierne. Mimo swojego ogromnego potencjału do odzyskiwania, w Polsce w 2017 roku recyklingowi poddano zaledwie 62% szkła (w porównaniu do średniej europejskiej, wynoszącej 76%).

Tworzywa sztuczne są w razie potrzeby oczyszczane i rozdrabniane. Następnie dzieli się je na frakcję ciężką i lekką i za pomocą procesów mechanicznych tworzy granulat, który może posłużyć do produkcji nowych wyrobów – opakowań i butelek ale także tekstyliów. Inny sposób przetwarzania wykorzystuje substancje chemiczne, takie jak rozpuszczalniki, żeby zdegradować tworzywo do związków wyjściowych, które są wykorzystywane ponownie na przykład przy produkcji wosków. Istnieją też tworzywa, które, choćby z powodu zbyt dużej ilości zanieczyszczeń nie nadają się do odzyskania, więc poddaje się je spalaniu.

Metal, głównie w postaci opakowań i drobnego złomu żelaznego to pozostała zawartość żółtych pojemników. Proces recyklingu wygląda inaczej w zależności od rodzaju metalu. Dla przykładu aluminiowe puszki są rozdrabniane i oddzielane od zanieczyszczeń w pomocą sit. Pozostałe zabrudzenia, farby i lakiery usuwane są poprzez obróbkę termiczną. Następnie są przetapiane, a tak otrzymany materiał jest ostatecznie filtrowany z reszty zanieczyszczeń i odlewany. Może zyskać drugie życie jako opakowanie, sprzęt domowego użytku lub nawet materiał budowlany. 

Inne rodzaje metali, na przykład występujące w sprzęcie elektronicznym złoto, srebro, miedź, cyna i inne, również poddawane są recyklingowi. Temat odpadów elektronicznych poruszamy w oddzielnym tekście. 

Papier o niskiej jakości nie pozwalającej na ponowne wykorzystanie trafia do kompostownika. Jeśli jest częścią opakowania wielomateriałowego może zostać poddany spalaniu.  

Inne materiały, takie jak zeszyty, koperty, papierowe torby czy tektura mogą być odzyskane tylko kilkukrotnie. Od makulatury oddziela się niepożądane elementy, takie jak zszywki lub zanieczyszczenia, z którymi trafiła do niebieskiego pojemnika. Papier oczyszcza się także z farb i tuszów a także rozdziela się pojedyncze włókna poprzez wielokrotne płukanie i odwirowywanie. Tak uzyskana masa, dzielona jest na podstawie długości włókien celulozy, zagęszczona i poddawana bieleniu. Następnie jest prasowana i suszona na sitach. W zależności od jakości masy, z makulatury można wytworzyć różne produkty, takie jak zeszyty, opakowania czy tekturę.

Wymienione wyżej procesy umożliwiają odzyskanie całego odpadu, tak jak w przypadku szkła, jego części lub chociaż uwięzionej w nim energii (w procesach kompostowania czy spalania). Dzięki temu do produkcji od podstaw zużywa się mniej energii i zasobów. Recykling jest możliwy i opłacalny dzięki odpowiedniemu segregowaniu śmieci u źródła, czyli w naszych domach – właśnie dlatego jest ono takie ważne. 

Źródła:

Assets.publishing.service.gov.uk. Mechanical Biological Treatment of Municipal Solid Waste, 2013 Dostępne w: https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/221039/pb13890-treatment-solid-waste.pdf .

Bip.warszawa.pl. Miejsca zagospodarowania odpadów. Dostępne w: https://bip.warszawa.pl/Menu_podmiotowe/biura_urzedu/GO/ewidencje_rejestry/miejsca-zagospodarowania-odpadow.htm  .

Conserve Energy Future., What is Metal Recycling and How to Recycle Metal – Conserve Energy Future.Dostępne w: https://www.conserve-energy-future.com/recyclingmetal.php .

Ec.europa.eu, Statystyka odpadów – Statistics Explained., 2019  Dostępne w: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Waste_statistics/pl  .

Enva.com, Plastic recycling process. Dostępne w: https://enva.com/resource-recovery/plastic/recycling-process .

Feve.org., Container Glass Recycling in Europe, (2017). Available at: https://feve.org/wp-content/uploads/2019/12/2017-recycl.jpg .

Grabowska, B.  WYKŁAD IX Unieszkodliwianie odpadów. Home.agh.edu.pl. Dostępne w AGH.edu: http://home.agh.edu.pl/~graboska/doc/go_wyklad_9.pdf  .

Kancelaria Sejmu, Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, 1996. Dostępne w prawo.sejm.gov.pl: http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19961320622/U/D19960622Lj.pdf .

Lublin.eu,  Odpady zmieszane, 2013. Dostępne w portalu Lublin.eu:  https://lublin.eu/mieszkancy/srodowisko/odpady-i-recykling/recykling-odpadow/odpady-zmieszane/  .

Lublin.eu. Papier / Recykling odpadów.Dostępne w: https://lublin.eu/mieszkancy/srodowisko/odpady-i-recykling/recykling-odpadow/papier/ .

Momentum Recycling., Glass Recycling Process – Momentum Recycling. Dostępne w: https://utah.momentumrecycling.com/glass-recycling-process/  .

Oostdam.pl.. Recykling papieru (makulatury). Dostępne w: https://www.oostdam.pl/recykling-papieru-makulatury/ .

Plastics.americanchemistry.com, What is Advanced Recycling?. Dostępne w: https://plastics.americanchemistry.com/what-is-chemical-recycling/  .

Styś, T. and Foks, R. Rynek gospodarowania odpadami komunalnymi w Polsce. Perspektywa 2030. , 2014. Warszawa: Instytut Sobieskiego. Dostępne w: https://www.sobieski.org.pl/wp-content/uploads/2018/08/Stys-Foks-Rynek-gospodarowania-odpadami-PDF.pdf .

Tucson Iron., Uses for Recycled Scrap Metal – Tucson Iron. Dostępne w: http://www.tucsoniron.com/uses-for-recycled-scrap-metal/  .