Zmiany klimatu, a zdrowie psychiczne

Temat zdrowia psychicznego nie jest poruszany często w kontekście zmiany klimatu. Wielu naukowców podkreśla jednak jego znaczenie dla efektywnej walki z kryzysem. W jaki sposób globalne ocieplenie wpływa na naszą psychikę i dlaczego zagadnienie to jest to tak istotne?

Poszczególne aspekty zmian klimatu mogą oddziaływać na ludzką psychikę na wiele sposobów – zarówno pośrednio, jak i bezpośrednio. Już teraz ludzie doświadczają skutków globalnego ocieplenia, które przyczyniają się do pogorszenia ich zdrowia psychicznego. 

Bezpośredni wpływ kryzysu klimatycznego na zdrowie psychiczne

Mieszkańcy regionów często dotykanych przez ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak huragany czy pożary lasów, nierzadko cierpią z powodu traumy i szeregu problemów związanych z przebytym stresem, które mogą prowadzić nawet do depresji i nałogów. U podstaw tych problemów najczęściej leży utrata własności materialnych, strata bliskich czy zakłócenie normalnego trybu życia, chociażby przez konieczność opuszczenia miejsca zamieszkania. 

Na pogorszenie zdrowia psychicznego wpływ będą miały również gospodarcze skutki globalnego ocieplenia. Wzrost kosztów życia, mniejsze dochody i rosnące bezrobocie w sektorach zależnych od klimatu (na przykład w rolnictwie) w pierwszej kolejności dotkną regiony i społeczeństwa o niższej zamożności. Może się to przełożyć na zwiększoną podatność na stres i niepokój, a także na wyższy odsetek przypadków depresji i samobójstw.

Problemy ze zdrowiem fizycznym spowodowane zmianami klimatu mogą też wpłynąć na psychikę. Przedłużające się fale upałów wywołują zmęczenie, które negatywnie wpływa na nastrój. Wszechobecne zanieczyszczenia powietrza mogą wywoływać lub zaostrzać np. objawy astmy, co również ma potencjalnie szkodliwe skutki dla zdrowia psychicznego.

Pośredni wpływ kryzysu klimatycznego na zdrowie psychiczne

Skutkiem ubocznym rosnącej świadomości i coraz szerszej wiedzy na temat skali katastrofy klimatycznej jest strach odczuwany nawet przez osoby, które nie zostały nigdy poważnie dotknięte przez jej konsekwencje. Świadomość zagrożenia w postaci zmian klimatu podważa nasze wyobrażenia na temat świata i jego niezmienności, jest też sprzeczne z naszymi planami na przyszłość.

Nasza reakcja na niepokojące wiadomości na temat środowiska zależy od indywidualnych czynników, takich jak poglądy, sposób myślenia i subiektywne odczucia. Wpływ na nią ma także pojęcie na temat zagrożenia rozpowszechnione w danym społeczeństwie. Nie bez znaczenia jest również fakt, że w znacznej części nasza wiedza na ten temat pochodzi z mediów – telewizji lub internetu. Sposób ich postrzegania jest więc silnie zależny od sposobu ich przedstawienia.    

Zderzenie z wiedzą o przyszłych skutkach zmian klimatycznych może skutkować emocjonalną reakcją, niepokojem, a nawet paniką. Osoby wcześniej cierpiące na zaburzenia psychiczne są narażone na pogorszenie swoich problemów. Szczególnie dzieci i osoby młode mogą odczuwać silny strach o własną przyszłość – według ankiety przeprowadzonej w 2007 roku w Australii 25 proc. dzieci obawiała się o środowisko i o przyszłość świata.

Dlaczego zdrowie psychiczne ma znaczenie w kontekście walki ze zmianą klimatu?

Troska o zdrowie psychiczne związana z globalnym ociepleniem jest ważna, jeśli zależy nam na skutecznej walce z kryzysem klimatycznym.  Wymienione wcześniej problemy mogą przyczyniać się do poczucia bezsilności, a co za tym idzie, do biernej postawy, która może zaprzepaścić szanse na działania. Dlatego szczególnie ważne są rozwiązania na różnych szczeblach, jak na przykład strategia adaptacji klimatycznej opracowana przez Departament Zdrowia w Australii Zachodniej. Zakłada on zmiany w legislacji, edukację publiczną, rozwój infrastruktury czy działania na rzecz ekosystemów, które przełożą się na wsparcie zdrowia psychicznego obywateli. Popularną dziedziną jest już także “psychologia klimatyczna”, która ma pomóc ludziom poradzić sobie ze strachem czy niepokojem.

Na poziomie jednostki również istnieją działania, które możemy podjąć. Jak wynika z badań psycholożki Sofii Jonsson osoby, które prezentują bierną postawę spowodowaną poczuciem bezsilności w sprawie klimatu, wykazują silny niepokój o stan świata. Jej zdaniem nawet niewielkie działania na rzecz poprawy sytuacji mogą polepszyć nasze samopoczucie. Pracując dla dobra środowiska, nawet na małą skalę, walczymy z wrażeniem bezradności i mamy szansę pokonać strach. 

Źródła: 

Berry, H., Bowen, K. and Kjellstrom, T, Climate change and mental health: a causal pathways framework, https://link.springer.com/article/10.1007/s00038-009-0112-0 02.01.2020

Fritze, J., Blashki, G., Burke, S. and Wiseman, J. Hope, despair and transformation: Climate change and the promotion of mental health and wellbeing. https://ijmhs.biomedcentral.com/articles/10.1186/1752-4458-2-13  02.01.2020
Mrówczyńska, K., Rośnie liczba cierpiących z powodu chronicznego lęku ekologicznego. https://swiatoze.pl/z-roku-na-rok-rosnie-liczba-chorych-na-chroniczny-lek-ekologiczny/  02.01.2020