Rola, jaką w powstrzymywaniu globalnego ocieplenia mogą spełniać drzewa, jest skomplikowanym zagadnieniem – ich potencjał bywa zarówno niedoceniany, jak i przeceniany przez wiele źródeł informacji. Oceny naukowców również nie są jednoznaczne, mimo to wiele osób entuzjastycznie podchodzi do zalesiania jako do rozwiązania problemów związanych ze zmianą klimatu. W jaki sposób można faktycznie wykorzystać drzewa i czy są one cudownym rozwiązaniem, na którym ludzkość powinna skupić swe wysiłki?
Raport opublikowany w 2018 roku przez IPCC, dotyczący m.in. sposobów zatrzymania globalnego ocieplenia na poziomie 1.5ºC wymienia zalesianie jako dostępną dla nas już teraz technologię usuwania CO2 z atmosfery. Sposób, w jaki drzewa mogą być dla nas pomocne w tym względzie, jest jednak często błędnie rozumiany. Zdolność drzew do gromadzenia dwutlenku węgla, nierzadko interpretowana jest jako umiejętność usuwania go z atmosfery na bieżąco, w rzeczywistości jest czymś w rodzaju “więzienia” o ograniczonej pojemności. Wiele entuzjazmu wywołało jednak badanie autorstwa szwajcarskiego analityka Jean-Francois Bastina i jego współpracowników, które ukazało się w ubiegłym roku w magazynie Science.
Drzewa jako “jeden z najefektywniejszych” sposobów przeciwko zmianom klimatu
W ramach tego badania naukowcy oszacowali łączną powierzchnię na całym świecie, która nadawałaby się pod zalesienie. Zmierzono też ilość dwutlenku węgla, która mogłaby zostać w ten sposób usunięta. Wykorzystano do tego zdjęcia satelitarne i dane o topografii, klimacie i glebie w poszczególnych rejonach. Następnie przepuszczono je przez algorytm, który miał wyznaczyć odpowiednie obszary. Ostateczna estymacja nie wzięła pod uwagę terenów już zalesionych, a także tych wykorzystywanych przez człowieka (np. miast, pól uprawnych, pastwisk etc.) o łącznej wartości 0,9 mld hektarów.
Taki rezultat powinien pozwolić na wyciągnięcie kilku całkiem optymistycznych wniosków. Po pierwsze, dodatkowe obszary leśne o tak dużej łącznej powierzchni pozwoliłyby na usunięcie z atmosfery ponad 200 gigaton dwutlenku węgla. Po drugie – stworzenie takich obszarów pokrywałoby się ze scenariuszami zawartymi we wspomnianym wcześniej raporcie IPCC, według którego przeciwdziałanie globalnemu ociepleniu powinno obejmować zwiększenie zalesionej powierzchni nawet o miliard hektarów. Optymizm ujawnił się także w doborze słów autorów pracy, którzy zasugerowali we wstępie, że “tworzenie obszarów leśnych na światową skalę to najefektywniejsze rozwiązanie zmiany klimatu, jakim obecnie dysponujemy”. Odbiło się to na sposobie, w jaki prezentowano wiadomości o wynikach badania – wiele przesadnie entuzjastycznych nagłówków zniekształciło komunikat o faktycznym znaczeniu zalesiania w walce z globalnym ociepleniem.
Zalesianie jako “cudowne rozwiązanie” globalnego ocieplenia niesie ze sobą kilka problemów
Zalesianie na ogromną skalę wiąże się z szeregiem problemów, które dyskwalifikują je jako jedyne rozwiązanie, nad którym powinniśmy pracować. Wiele z nich zostało zawartych w komentarzach do badania szwajcarskiego zespołu.
Ponieważ drzewa mają ograniczoną “pojemność” przechowywania dwutlenku węgla, suma niewiele ponad 200 gigaton przytoczona w badaniu to ostateczna ilość, jaką będziemy w stanie usunąć z atmosfery dzięki zalesianiu. Jednym z punktów krytyki pracy był fakt, że waga tego osiągnięcia zależy od punktu widzenia. Autorzy badania stwierdzili, że ilość wychwyconego przez potencjalne nowe obszary leśne CO2 odpowiadałaby ponad dwóm trzecim dotychczasowych antropogenicznych emisji. Jednak według jednego z komentarzy wzięli oni pod uwagę jedynie tę ich część, która znajduje się w atmosferze. Gdyby uwzględnić całość historycznych emisji, za które odpowiada człowiek, w tym m.in. dwutlenek węgla pochłonięty przez oceany, otrzymalibyśmy sumę 600 gigaton. W świetle tego stwierdzenia potencjał zalesiania opisywany w pracy zespołu Bastina znacznie maleje, a jeśli przypomnimy sobie, że suma antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych rośnie nieustannie, 200 gigaton nie brzmi już aż tak optymistycznie.
Innym zarzutem kierowanym w stronę pracy jest bazowanie na błędnych założeniach, w wyniku czego oszacowany obszar nadający się pod zalesienie jest nawet 5 razy większy niż w rzeczywistości. Na przykład wzięto pod uwagę tereny, gdzie wpływ częstych pożarów i dużych roślinożerców przez lata skutecznie uniemożliwiał rozwinięcie się pokrywy leśnej.
Zalesianie na globalną skalę proponowane przez badanie niesie ze sobą również szereg problemów wynikających z umieszczenia lasów tam, gdzie nie rosły nigdy wcześniej. Przykładowo na niektórych obszarach wskazanych przez algorytm jednym z czynników regulujących temperaturę jest utrzymująca się pokrywa śnieżna, która odbija promieniowanie słoneczne i nie pozwala na nagrzanie się gruntu. Pokrycie ich drzewami zakłóciłoby ten proces i doprowadziło do ocieplenia – efektu odwrotnego do zamierzonego. Problematyczne mogłaby się także okazać dostępność wody i niejasności wynikające z własności gruntów.
Czy powinniśmy zrezygnować z zalesiania?
Badanie zespołu Bastina określiło tworzenie lasów jako najefektywniejsze narzędzie w walce ze zmianami klimatu, co spotkało się ze sporym krytycyzmem. W odpowiedzi na komentarze do swojej pracy autorzy tłumaczyli: “Poprzez to stwierdzenie chcieliśmy podkreślić, iż nie znaleźliśmy do tej pory żadnego innego tak realistycznego rozwiązania, które by obiecywało większe efekty w usuwaniu dwutlenku węgla z atmosfery”.
Wnioski są bardzo podobne do zaleceń IPCC – zalesianie i inne działania dążące do usunięcia gazów cieplarnianych z atmosfery są dobrymi narzędziami do walki ze zmianami klimatu, jednak nie powinniśmy skupiać się na nich całkowicie. Niezależnie od tego, do jakiego stopnia uda się nam w przyszłości zwiększyć obszary leśne, nie będą one nigdy w stanie zniwelować całości naszych emisji. Dlatego technologie, które usuwają dwutlenek węgla z atmosfery, powinny być stosowane w połączeniu z wysiłkami na rzecz stopniowego zmniejszania ilości CO2, jaką uwalniamy do zera.
Nie powinniśmy zatem rezygnować z tworzenia obszarów leśnych, gdyż może to być skuteczny sposób na powstrzymanie globalnego ocieplenia. Szczególnie ważne jest zachowanie obecnie istniejących lasów, bo ich degradacja wiąże się z dalszym uwalnianiem CO2 do atmosfery. Jednak zbytni entuzjazm i skupienie się wyłącznie na wykorzystaniu drzew może odwrócić naszą uwagę od innych rozwiązań, które także powinniśmy wdrożyć. Może też dać nam fałszywe przeświadczenie, że robimy wystarczająco dużo, by poradzić sobie z problemem zmieniającego się klimatu.
Źródła:
Bastin, J., Finegold, Y., Garcia, C., Mollicone, D., Rezende, M., Routh, D., Zohner, C. i Crowther, T., The global tree restoration potential, https://science.sciencemag.org/content/365/6448/76, 13.01.2020.
Bastin, J., Finegold, Y., Garcia, C., Mollicone, D., Rezende, M., Routh, D., Zohner, C. i Crowther, T. Response to Comments on “The global tree restoration potential”, https://science.sciencemag.org/content/365/6448/76, 13.01.2020.
Friedlingstein, P., Allen, M., Canadell, J., Peters, G. i Seneviratne, S., Comment on “The global tree restoration potential”, https://science.sciencemag.org/content/366/6463/eaay8060, 13.01.2020.
Ethz.ch., How trees could help to save the climate*, https://ethz.ch/en/news-and-events/eth-news/news/2019/07/how-trees-could-save-the-climate.html, 13.01.2020.
Kardaś, A. i Chojnicki, B., „Na skróty przez las”? Nie tędy droga., https://naukaoklimacie.pl/aktualnosci/na-skroty-przez-las-nie-tedy-droga-375, 13.01.2020
Mackey, B., Prentice, I., House, J., Steffen, W., Lindenmayer, D. i Keith, H., Untangling the confusion around land carbon science and climate change mitigation policy., https://www.researchgate.net/publication/258807149_Untangling_the_confusion_around_land_carbon_science_and_climate_change_mitigation_policy, 13.01.2020.
Popkiewicz, M. i Wesołowski, T., Rola lasów w pochłanianiu CO2 w pytaniach i odpowiedziach., https://naukaoklimacie.pl/aktualnosci/rola-lasow-w-pochlanianiu-co2-w-pytaniach-i-odpowiedziach-81 13.01.2020
Rogelj, J., D. Shindell, K. Jiang, S. Fifita, P. Forster, V. Ginzburg, C. Handa, H. Kheshgi, S. Kobayashi, E. Kriegler, L. Mundaca, R. Séférian, i M.V.Vilariño., Mitigation Pathways Compatible with 1.5°C in the Context of Sustainable Development., https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/sites/2/2019/05/SR15_Chapter2_Low_Res.pdf. 13.01.2020
Veldman, J., Comment on “The global tree restoration potential”., https://science.sciencemag.org/content/366/6463/eaay7976, 13.01.2020
Udostępnij na FB
Udostępnij na Twitterze
Udostępnij na LinkedIn
