Globalne ocieplenie – scenariusze

Wzmianki o scenariuszach przebiegu globalnego ocieplenia a także o konkretnych wartościach takich jak 1,5 czy 2 stopnie Celsjusza można napotkać w publikacjach poruszających temat zmiany klimatu; artykułach, książkach, filmach czy wpisach na portalach internetowych. Co się kryje za tymi liczbami i jak konkretnie mogą wyglądać takie scenariusze?
Ze względu na złożoność klimatu, dokładne prognozowanie zmian jakie w nim zajdą w zależności od tego jak intensywne okażą się nasze emisje CO² jest niezwykle trudne. Niemniej jednak, eksperci z IPCC (Międzynarodowego Zespołu ds. Zmian Klimatu) opracowali zestaw scenariuszy, które mogą zobrazować potencjalny kształt naszej przyszłości. Jest jednak bardzo mało prawdopodobne, by jedna konkretna ścieżka była tą właściwą prognozą, która sprawdzi się całkowicie.  

Na czym polegają scenariusze?

Przewijające się gdzieniegdzie wartości (°C), w kontekście prognozowania klimatycznego oznaczają wzrost średniej temperatury powierzchni ziemi jaki nastąpi w danym okresie, gdzie jako wartość początkową zakładana jest ta z czasów preindustrialnych. Chociaż zmiany rzędu jednego lub dwóch stopni intuicyjnie nie wydają się znaczące, gdyż takie różnice występujące lokalnie są niemal nieodczuwalne, w kontekście średniej globalnej  ciągną za sobą ogromne konsekwencje. Jak widać, same liczby to często za mało by zdać sobie sprawę z powagi sytuacji, praca IPCC jest więc w tej sytuacji pomocna.
Najnowszy raport IPCC na temat scenariuszy globalnego ocieplenia bierze pod uwagę kilka wartości, między innymi wzrost średniej temperatury a także stężenie gazów cieplarnianych w atmosferze jakie zostaną osiągnięte do końca obecnego stulecia. Przez następne prawie 100 lat, na te wartości wpływ będzie miała ogromna liczba czynników, opisanie wszystkich możliwych scenariuszy jest zatem niemożliwe. Poniżej znajduje się więc jedynie ogólnikowe podsumowanie wniosków wyciągniętych przez IPCC.

1,5°C – mniejsze zło

Najbardziej optymistyczny przebieg wydarzeń według IPCC zakłada globalne ocieplenie w przedziale od 0,9 do 2.3°C. Środowisko międzynarodowe zgodziło się, między innymi w paryskim porozumieniu klimatycznym w 2015 roku, co do wspólnych wysiłków dążących do utrzymania wzrostu temperatury na poziomie 1,5°C, będzie to jednak niewyobrażalnie trudne. Osobny raport przygotowany przez IPCC w 2018 roku przedstawia wymagania dla osiągnięcia tego celu – niezbędne będą skoordynowane działania na niespotykaną dotychczas skalę oraz zmiany na wszelkich poziomach organizacyjnych. Dodatkowo, zostało bardzo mało czasu na tak zdecydowane działania – gospodarka musi w ekspresowym tempie uniezależnić się od paliw kopalnych. Co więcej, poza zmianami na rzecz zmniejszania emisji, do utrzymania ocieplenia na poziomie 1,5 stopnia niezbędne będzie również usuwanie dwutlenku węgla który już znalazł się w atmosferze.
Niestety prognozy dają nam niewielkie szanse na powodzenie, co gorsza, nawet ‘optymistyczny’ scenariusz możemy postrzegać jedynie jako mniejsze zło. Ocieplenie o 1,5°C nadal spowoduje zmiany klimatu i masę problemów, z którymi będziemy musieli się zmierzyć. Fale upałów, z którymi mieliśmy już wątpliwą przyjemność się spotkać, tylko się nasilą i będą występować częściej. Wzrost temperatur spowoduje wzrost poziomu morza, który będzie postępować nawet w przypadku stabilizacji ocieplenia. Wiele regionów będzie musiało borykać się z problemami z dostępem do wody, częstotliwość susz wzrośnie, z drugiej strony jednak, nasilą się także ulewne deszcze. Taka destabilizacja pogody odbije się negatywnie na rolnictwie i na gospodarce. Wymieniając konsekwencje ocieplenia klimatu nie należy również pominąć wymierania gatunków i ogromnych zagrożeń dla bioróżnorodności.
Chociaż różnica między wzrostem temperatury o 1,5 a 2°C wydaje się niewielka, scenariusz ocieplenia klimatu o te dodatkowe pół stopnia więcej wiąże się ze znacznie poważniejszymi konsekwencjami. Przesunięcie stref klimatycznych spowoduje, że pojawią się regiony niezdatne do zamieszkania, chociażby z powodu nasilających się fal upałów przynoszących zabójcze temperatury. Populacja dotknięta problemami z dostępem do wody zwiększy się o połowę względem scenariusza zakładającego ocieplenie o 1,5°C. Skrajne zjawiska pogodowe będą jeszcze częstsze i silniejsze, co odbije się na produkcji żywności i gospodarce jeszcze bardziej niż w poprzednim scenariuszu. Następstwa te niewątpliwie przełożą się na zwiększoną migrację. Straty dla bioróżnorodności także będą większe – do końca stulecia zniknąć może 25% gatunków w regionach takich jak Amazonia.

Biznes jak zwykle –  zmiany w scenariuszu bez zmian 

Obrót spraw przedstawiony w scenariuszach ocieplenia o 1,5 i 2°C nie prezentuje się najlepiej. To, co może się wydarzyć jeśli nie wprowadzimy żadnych zmian w ilości naszych emisji jest jednak nieporównywalnie gorsze. Przy obecnym poziomie uwalniania gazów cieplarnianych do atmosfery, znajdujemy się pomiędzy dwoma najbardziej pesymistycznymi scenariuszami według IPCC – wzrost średniej temperatury do 2100 roku w tym przypadku może wynieść nawet 4°C. Tak znaczące ocieplenie spowoduje, że fale zabójczych upałów będą dotykać nawet 75% populacji a wzrost zwłaszcza letnich temperatur sprawi, że wiele regionów stanie się niezdatnych do zamieszkania. Spowoduje to migrację na niespotykaną dotąd skalę, ponadto, znaczące podniesienie się poziomu morza przyczyni się do migracji z rejonów, które znajdą się pod wodą. W miejscach, gdzie nigdy nie występowały dotkliwe susze, staną się one czymś powszednim a straty w rolnictwie (które byłyby poważne już przy 2 stopniowym wzroście temperatur) będą stanowić poważne zagrożenie dla wielu populacji. Wymieranie gatunków na masową skalę zakłóci równowagę całych ekosystemów.
Coraz więcej osób zdaje sobie sprawę z zagrożeń związanych z katastrofą klimatyczną, jednak przez długi czas nie byliśmy świadomi skali problemu i częste było myślenie, że nie dotknie on nas, ani nawet następnego pokolenia. Dlatego modele klimatyczne takie jak te dostarczane przez IPCC są ważne dla zrozumienia tego zjawiska, nawet jeśli nie są w stanie stworzyć jednego pewnego scenariusza, według którego rozegrają się wydarzenia przyszłych dekad. Świadomość bliskości zagrożenia jest trudna, ale to jedyny możliwy początek wprowadzania zmian.
Źródła:
IPCC,Summary for Policymakers — Global Warming of 1.5 ºC , https://www.ipcc.ch/sr15/chapter/spm/ , 24.12.2019.
Popkiewicz, M., Malinowski, S.,  1,5°C… 2°C… 3°C… 4°C – porównanie następstw zmiany klimatu https://naukaoklimacie.pl/aktualnosci/porownanie-nastepstw-zmiany-klimatu-306, 24.12.2019.
A Glimpse at Our Possible Future Climate, Best to Worst-Case Scenarios., https://skepticalscience.com/climate-best-to-worst-case-scenarios.html,  24.12.2019.
Wayne, G., Now available: a guide to the IPCC’s new RCP emissions pathways | Graham Wayne. https://www.theguardian.com/environment/climate-consensus-97-per-cent/2013/aug/30/climate-change-rcp-handy-summary  24.12.2019